Telmerken in de kerk van Burchwerd

Telmerk 18 geritst in het constructiehout van het tongewelf van de kerk van Burgwerd

Gebintsstijl met links en rechts daarvan de gespannen. Te zien in het “open gedeelte”van het tongewelf van de kerk van Schraard

Het tongewelf van Burgwerd wordt gedragen door 8 gebinten met daartussen de gespannen. De gespannen zijn de wat lichtere spantjes die gewoonlijk om de halve tot een hele meter tussen de gebinten staan opgesteld. Normaal gesproken staan gebinten van het tongewelf op de trekbalken en  staan er tussen die gebinten telkens evenveel gespannen. In Burgwerd is dat anders. Het tongewelf bestaat uit twee gedeelten. De achterste vier gebinten, vanaf het koor gezien, zijn ogiefgebinten waarbij de ribben die aan de binnenkant van de kerk te zien zijn bij de dragende constructie horen. De voorste 4 schaargebinten zijn vrij van het tongewelf opgesteld  waarbij de ribben die in de kerk te zien zijn alleen maar decoratief zijn aangebracht. Tussen de achterste 4 gebinten staan steeds 5 gespannen opgesteld. Tussen de voorste 4 gebinten staan 6, 9 en 9 gespannen.

Tussen gebint 4 en 5 is de overgang van het ene systeem naar het andere. De achterste gebinten zijn van achteraf van vier tot één genummerd en de voorste vier gebinten beginnen opnieuw met één en nummeren dan door tot vier vooraan in de kerk.   4-3-2-1, 1-2-3-4

De gebinten zijn onafhankelijk van de gespannen genummerd.

De gespannen zijn van achter naar voren genummerd tot het midden van het vak tussen gebint 4 en 5. Ze zijn genummerd van 17 tot 1. Daarna begint de telling andersom en loopt de nummering weer op van 1 tot 26.

In beide gedeelten van het tongewelf is eenzelfde telsysteem gebruikt. Het bestaat uit met een rits aangebrachte streepjes. Aan het verschil tussen het telmerk 15 in het achterste en in het voorste gedeelte van het gewelf valt op te maken dat dit door verschillende personen moet zijn aangebracht. Het is geen aanwijzing dat de gedeelten uit een andere tijd stammen want vreemd genoeg dateert het geheel op 1456-57

Telmerken in beeld:

1 rechts

De cijfers 1 tot 4 worden met streepjes aangegeven. Om links en rechts van de constructie te kunnen onderscheiden wordt gewoonlijk een van de strepen aan één kant “gebroken” weergegeven.

1 links

2

3

4

5

Cijfer tien wordt gevormd door een doorsneden lijn; een kruis. De tien wordt ook gevormd door een kruis, een “X”in de Romeinse telling. Meer dan dat heeft dit telmerksysteem niet gemeen met de Romeinse manier van tellen. Bij de vijf wordt het kruis niet volledig getekend. De losse poot kan elke kant uit staan.

6

Het is heel belangrijk te weten dat dit dus niet 5 min 1 is zoals dat in het Romeinse systeem het geval zou zijn. Je moet tellen wat er staat en dat is hier een 1 en een 5.

7

8

Er zit geen systeem in of de strepen nou aan de linker of rechterkant van de vijf- en de tientallen staan.

9

10

Gewoonlijk wordt de 10 gevormd door een eenmaal doorkruiste lijn maar hier lijkt het meer op een plus teken.

11

12

 

13

14

15

Het getal 15 wordt in het voorste gedeelte van het tongewelf aangegeven zoals op de foto hierboven en in het achterste gedeelte zoals op de foto hier onder. Verder zijn de twee telsystemen hetzelfde. In beide gevallen kun je er een kruis en en half kruis in herkennen.

15

16

17

18

19

20

Een dubbel kruis gevormd door een tweemaal doorsneden lijn.

21

22

23

24

25

twee keer een kruis en één keer een half kruis

26

27 links

De laatste streep is gebroken en dat geeft aan dat dit constructiedeel aan de linkerkant moest worden geplaatst.

28

29

De basis voor de vijf- en de tientallen wordt gevormd door een getrokken lijn. Voor de vijf komt er een streep tot tegen de lijn. bij tien wordt de lijn doorkruist, bij vijftien komt er een streep tot tegen de lijn en een streep doorkruist de lijn. Bij 20 wordt de lijn tweemaal doorkruist en bij 25 wordt de lijn tweemaal doorkruist en een streep komt tot tegen de lijn. enz. enz. De getallen tussen de vijf- en de tientallen worden compleet gemaakt met losse strepen.

Tekst en foto’s Paul Borghaerts 26-2-2018 (c)